Núi lửa và sóng thần ở Tonga: Cảnh tượng gần giống trong “Kinh Thánh”

Tất cả các ngôi nhà trên một trong những hòn đảo nhỏ ngoài khơi Tonga đã bị phá hủy bởi vụ phun trào núi lửa cùng sóng thần. Ảnh: Cơ quan địa chất Tonga

Sóng thần cao tới 15 mét đã ập vào quần đảo Ha’apia và bờ biển phía tây của đảo chính của Tonga, đảo Tongatapu, văn phòng thủ tướng cho biết. Trên bờ biển phía tây của hòn đảo chính, 56 ngôi nhà đã bị hư hại hoàn toàn hoặc nghiêm trọng và người dân đã chuyển đến các trung tâm di tản. Đảo Mango cách khoảng 70 km (43 dặm) từ núi lửa Hunga Tonga-Hunga Ha’apai, ngọn núi lửa đã gây ra những cơn sóng thần trên Thái Bình Dương khi nó phun trào với một vụ nổ có thể được nghe thấy ở New Zealand, cách đó 2,300 km (1,430 dặm).

Tro bụi núi lửa bao phủ một khu vực trên đảo Nomuka ngày 17.1

Trong ấn bản Indo-Pacific: Behind the Headlines này, chúng tôi có cuộc nói chuyện với ông Tevita Motulalo, một nhà báo kỳ cựu, nhà phân tích an ninh và cố vấn truyền thông chiến lược từ Vương quốc Tonga.

Thông tin liên lạc với Tonga đã bị cản trở nghiêm trọng kể từ khi một vụ phun trào núi lửa lớn vào ngày 15/1 đã làm đứt cáp quang dưới biển tại địa phương và gây ra một trận sóng thần có thể cảm nhận được ở tận Nhật Bản và California. Ông Motulalo, hiện đang ở Tonga, đã trả lời các câu hỏi bằng tin nhắn trong một khoảng thời gian ngắn khi thông tin liên lạc ổn định.

Hình ảnh chụp từ vệ tinh về đảo Nomuka (ở trên) thuộc Tonga ngày 18.12.2021 (ảnh trái) và khu vực đó bị tro bụi núi lửa bao phủ vào ngày 17.1.2022.

Q: Ông hãy mô tả những gì đã xảy ra?

Người ta có thể nhìn thấy cột khói khổng lồ từ núi lửa bắn thẳng từ đường chân trời lên bầu trời, cho đến khi khuất khỏi tầm nhìn. Nó gần như thể đang phun trào vào không gian vậy.

A: Nó hoạt động sớm hơn một vài tuần. Ngọn núi lửa đã phun ra tro và khói trong nhiều tuần, nhưng do hướng gió thông thường là đông-nam-đông nên nó đã hướng dòng chảy về phía đông bắc Fiji.

Khi có dấu hiệu cảnh báo núi lửa có dấu hiệu phun trào, văn phòng Khí tượng Quốc gia đã làm những điều tốt nhất có thể. Nhưng có rất ít sự chú ý của công chúng hoặc chính trị liên quan đến các vấn đề quan trọng về an ninh như thảm họa môi trường.

Vào ngày thứ Sáu (22/1) trước khi vụ phun trào xảy ra, sau khi vụ phun trào dữ dội hơn được ghi nhận và khói sulfuric bay đến toàn bộ hòn đảo chính Tongatapu, một cảnh báo sóng thần đã được ban hành. Gió quay theo hướng ngược lại do một đợt áp thấp [thời tiết] đang diễn ra ngay phía trên Đảo bắc của New Zealand và thổi cột tro bụi khổng lồ về phía Tongatapu, nơi có phần lớn dân số sinh sống.

Các cuộc sơ tán bắt đầu. Vào cuối ngày thứ Sáu, tất cả những gì chúng tôi thấy là sự thay đổi thủy triều mạnh mẽ vào buổi chiều. Và cảnh báo sóng thần được đưa ra trước đó đã bị hủy bỏ.

Vào khoảng 5 giờ chiều thứ Bảy, người ta nghe thấy tiếng nổ đầu tiên trong số những tiếng nổ rất lớn trước đó. Giống như bầu trời sắp bị xé toạc thành từng mảnh. Có những vết nứt rất lớn mà kể từ thời cổ đại cho đến bây giờ, tôi chưa từng được chứng kiến — kể cả những người lớn tuổi đã kinh qua một vài vụ phun trào trước đó. Kính và rèm cửa đã bị thổi bay khỏi cửa sổ.

Ngay sau đó, cơn sóng đầu tiên ập đến. Phải nói rằng, không có hệ thống cảnh báo sớm nào cả. Những gì hiệu quả là những tiếng nổ lớn từ núi lửa. Chúng tôi đã nói đùa với nhau rằng nó đủ lớn để ngay cả người khiếm thính cũng có thể nghe thấy và người mù có thể nhìn thấy nó.

Giao thông bắt đầu ùn tắc trên trục chính dẫn giao thông ra khỏi thành phố đến các khu vực cao hơn của hòn đảo. Khi những con sóng ập đến, hầu hết mọi người — đã biết về cảnh báo sóng thần được đưa ra một ngày trước đó — đã di chuyển vào đất liền.

Hệ thống cảnh báo không thành công ngay lập tức. Văn phòng khí tượng quốc gia đã ngoại tuyến nhưng việc hủy bỏ sóng thần ngày hôm trước vẫn còn. Không có cập nhật. Và vào thời điểm vụ nổ xảy ra, một số quan chức Nội các đang ở ngoại ô của hòn đảo. Họ đã phải chiến đấu vượt qua cảnh tắc đường kinh hoàng để quay trở lại các nhà ga.

Người ta có thể nhìn thấy cột khói khổng lồ từ núi lửa bắn thẳng từ đường chân trời lên bầu trời, cho đến khi bạn không thể nhìn thấy nó nữa. Nó gần như thể nó đang phun trào vào không gian. Sau đó, cái bóng bụi khổng lồ mơ hồ mọc lên sau bầu trời và che mất nửa bầu trời.

Khoảng một giờ sau vụ nổ, đá bọt núi lửa và đá cuội nhỏ nửa cm đổ bộ vào đất liền. Ít lâu sau, tro bụi kéo đến kèm theo một cơn gió mạnh thổi bay các mảnh vỡ khắp nơi. Điều này buộc những chiếc xe chở đầy phụ nữ và trẻ em phải đóng cửa sổ, khiến bên trong xe giống như những chiếc lò nướng vậy.

Khi sóng ập đến, dải phía tây của hòn đảo — rộng khoảng hai dặm — bị sóng đánh tràn. Sóng vỡ ở một bãi biển, chạy qua bờ biển, và chảy ra ở bờ bên kia.

Ngay lập tức, internet và thông tin liên lạc di động được tận dụng. Vài giờ sau, nguồn điện phải cắt do tro bụi chất thành đống khiến máy biến áp bị chập. Và thế là chúng tôi chìm trong bóng tối với màu đỏ cam, trên các đỉnh đồi và các trung tâm sơ tán trong đất liền.

Cảnh tượng gần giống trong Kinh thánh: Gió giật mạnh, những viên sỏi rơi xuống nhức nhối và tro bụi mù mịt kèm theo tiếng than khóc của phụ nữ và tiếng khóc thét của trẻ sơ sinh. Những tiếng thì thầm giữa những người cha và con trai đứng gác bên ngoài xe của họ mà sóng đã cuốn trôi ra khỏi hòn đảo và hiện đang đi theo hướng của họ. Từ sợ hãi, từ thời tiết nóng nực, thiếu nước và toàn bộ tình huống — nếu có một bức ảnh Sheol đang khóc và nghiến răng có lẽ sẽ là bức ảnh gần nhất mà tôi có được.

Những người sơ tán bị mắc kẹt trên những ngọn đồi khát nước, ngay bên cạnh các hồ chứa của công ty cấp nước quốc gia. Tôi tìm cách thông qua đường dây tới một người anh họ ở công ty để nhờ người điều hành cơ sở mở vòi nước.

Nhưng trong vài giờ nữa, đám mây tro tàn dần chỉ còn rải rác, và sau một vài giờ trời quang mây tạnh, nước đã rút đi và sóng cũng rút đi.

Q: Tình hình bây giờ như thế nào?

A: Chúng tôi đang sống trong kinh nghiệm về sóng xung kích của vài quả bom ở Hiroshima đang phát ra trong khu vực lân cận. Đã có ba trường hợp tử vong. Hầu hết các bờ sông [ở thủ đô Nuku'alofa] đã biến mất. Dải Hihifo bị tràn từ bờ biển này sang bờ biển khác. Các cảng ở thủ đô, kho nhiên liệu và các tuyến đầu cuối nhiên liệu đã hết. Nhưng mọi người thật tuyệt vời.

Thách thức lớn nhất của chúng tôi lúc này là năng lượng. Các dây chuyển tải từ các tàu chở dầu đã bị hư hỏng. Tôi không chắc chúng tôi có bao nhiêu trong kho. Tongatapu [thủ đô] có một số khó khăn trong bất kỳ kho dự trữ nhiên liệu nào có sẵn. Nhưng nó sẽ không kéo dài. Họ nói rằng có đủ nhưng tôi có cảm giác rằng họ chỉ nói vậy để dập tắt nỗi sợ hãi về sự thiếu hụt. Nhưng nếu chúng ta hết nhiên liệu, thì nước và điện cũng mất. Mọi thông tin liên lạc đều bị tắt. Hoạt động cứu trợ ngừng hoạt động.

Nguồn cung cấp thực phẩm trên đảo chính là ok. Các hòn đảo bên ngoài có thể cần thức ăn, và chúng bị sóng đánh nên cây trồng và đất của chúng bị nhiễm mặn. Việc giám sát thiệt hại đang được tiến hành ở Ha'apai [một trong những nhóm đảo bên ngoài].

Vào thời điểm sóng thần ập đến, chúng tôi đã dự đoán rằng một áp thấp [khí quyển] nghiêm trọng có khả năng phát triển thành một cơn lốc xoáy giữa chúng tôi và Samoa. Mọi người đang chuẩn bị cho cái tiếp theo.

Cho đến ngày hôm qua [thứ bảy ở Tonga], chỉ có các đài FM địa phương vẫn hoạt động. Cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc của chúng tôi đã gần như hoàn chỉnh. Không có thông tin liên lạc. Tất cả các dòng đều giảm. Điện thoại vệ tinh có giới hạn. Chúng ta đang ở trong bóng tối. Vì vậy, tình hình ở các nơi khác của đất nước không rõ ràng.

Cho đến nay, không có bất kỳ "vấn đề" bất lợi nào phát sinh từ việc phục hồi và không có báo cáo nào về sự đau khổ tột cùng của con người ngoại trừ mất nhà cửa và toàn bộ ngôi làng, và ba trường hợp tử vong. Có những trường hợp bị thương khác, nhưng không có báo cáo nào về sự hỗ trợ sự sống hoặc sự đe dọa tính mạng, tất nhiên, do sự thất bại hệ thống của các cơ quan do hoặc kém năng lực, tham nhũng, vận hành kém hoặc tất cả đồng thời.

Một câu chuyện hay? Cư dân trên đảo Atata đều bị xóa sổ vào đại dương. Tất cả, trừ một người trở lại. Một hoạt động tìm kiếm lớn đã diễn ra. Anh chàng mất tích đã bơi được từ Atata đến hòn đảo chính [khoảng 13 km, qua hai hòn đảo nhỏ], và báo cáo rằng mình được tìm thấy một lần nữa tại đồn cảnh sát trung tâm.

Q: Quá trình phục hồi diễn ra như thế nào?

A: Việc phục hồi được chính phủ xử lý trong khả năng tốt nhất của mình. Đó là một chính phủ mới, vừa tuyên thệ nhậm chức. Nội các vẫn đang trực tiếp điều hành. Nhưng không có “chiều sâu” trong quy hoạch của chính phủ. Mọi thứ gần như là đặc biệt. Không dự phòng, không dư thừa. Và chúng ta đang ở giữa mùa bão. Chúng tôi có đầy đủ các mặt trăng nên đã có King Tides vào tuần trước. Đó là một cơn bão hoàn hảo — cho đến nay chúng tôi đã vượt qua “dễ dàng”.

Cơ sở hạ tầng truyền thông hiện tại thật nực cười bất chấp hàng triệu người đã đổ vào nó trong những năm qua. Vì vậy, các dịch vụ siêu dư thừa như Starlink là hoàn toàn phù hợp ở thời điểm này. Điều này cũng áp dụng cho năng lượng đối với các nhà máy điện ảo phi tập trung và cho phép các ngôi nhà trở thành máy phát điện ròng chứ không chỉ người tiêu dùng.

Bộ máy hành chính cần phải nâng cấp các hệ thống hoạt động của mình, và Quốc hội và Nội các cần phải xem xét vấn đề an ninh (không phải chứng khoán hóa) một cách hợp lý chứ không phải hoàn toàn tuân theo học thuyết quân sự truyền thống. Phòng thủ dân sự, có vẻ như hoạt động hiệu quả nhất cho đến nay trong việc huy động chống lại các sự kiện an ninh phi truyền thống, là điều cần xem xét.

Q: Có bất kỳ vấn đề nào khác đang phát triển mà bạn lo ngại không?

Đ: Ngành bán lẻ, cung cấp thức ăn cho các hộ gia đình bằng protein, nước uống và các mặt hàng tạp hóa gia dụng khác, do đầu tư của Trung Quốc kiểm soát phần lớn. Nó thường cố gắng đục khoét giá trong thời kỳ thiếu hụt quốc gia — và tôi không chỉ nói về nó kể từ sau đại dịch. Đã có rất nhiều trường hợp mọi người đến tìm nước hoặc thức ăn vào đêm sóng thần và họ đóng cửa hoặc tín dụng cho những người gặp khó khăn. Mà phải là bất hợp pháp.

Ngoài ra, trong trường hợp những cửa hàng đó bị ảnh hưởng, họ sẽ đi đầu trong việc hỗ trợ chính phủ về thuế Tongan. Mọi người có thể không quá bận tâm về việc họ hối lộ các quan chức để được vào đất nước và giúp họ thoát khỏi cảnh nghèo ở Tongan, nhưng nếu họ cư xử theo cách này thì điều đó sẽ thực sự trở nên tồi tệ. Và tình cảm bắt đầu trở nên chua chát từ những báo cáo đó.

Q: Bất cứ điều gì bạn đang theo dõi về hỗ trợ nước ngoài?

A: Chúng tôi thực sự có thể sử dụng một cái gì đó giống như một trung tâm huấn luyện và hậu cần HA / DR của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ trong khu vực — thậm chí có thể là Quad. Hoặc trong cuộc khủng hoảng này, một chuyến thăm của Đơn vị Viễn chinh Thủy quân lục chiến hoặc kiểu triển khai của Hải quân Hoa Kỳ mà chúng ta thường thấy trong khu vực trong thời kỳ khủng hoảng, như LHD. Trong khi đó, Trung Quốc sắp cung cấp sự hỗ trợ lớn sau sự kiện này.

Tevita Motulalo là Đồng sáng lập của Viện Hoàng gia Châu Đại Dương, tổ chức tư vấn độc lập của Vương quốc Tonga, và trước đây là Nghiên cứu viên cấp cao tại tổ chức tư vấn Gateway House, Mumbai. Ông đã được cấp bằng Thạc sĩ tại Khoa Địa chính trị và Quan hệ Quốc tế, Manipal, Ấn Độ.

Cleo Paskal là Phóng viên Đặc biệt của The Sunday Guardian và là Thành viên cấp cao tại Quỹ Bảo vệ các nền dân chủ.

Nguồn The Sunday Guardian

Theo The Epoch Times

Đăng theo NTDVN