19-12-2021 15:52
Khi các nhà khoa học Botswana nhìn thấy kết quả giải trình tự gen của biến thể mới ở các du khách đến từ châu Âu, họ đã rất sửng sốt và ngay lập tức đã cảnh báo thế giới. Tuy nhiên thế giới đã cấm mọi giao thương với các nước ở miền Nam châu Phi này.
Ông Sikhulile Moyo, giám đốc phòng thí nghiệm - Viện Hợp tác AIDS Botswana-Harvard, cộng sự nghiên cứu của Trường Y tế Công cộng T.H. Chan, Đại học Harvard, đứng đầu nhóm phát hiện biến thể Omicron. Ảnh: Leabaneng Natasha Moyo
Bốn du khách quốc tế từ châu Âu đến Botswana đã có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19 vào ngày 11 tháng 11, bốn ngày sau khi nhập cảnh. Nhưng khi giải trình tự gen của các ca bệnh này, các nhà khoa học đã phát hiện ra một biến thể mà họ chưa từng gặp trước đây.
Ngay sau đó, họ đã cảnh báo thế giới về biến thể mới mà hiện nay được gọi là biến thể Omicron.
Nhóm nghiên cứu ở Botswana do Sikhulile Moyo, giám đốc phòng thí nghiệm tại Viện Hợp tác AIDS Botswana-Harvard và là cộng sự nghiên cứu của Trường Y tế Công cộng T.H. Chan, Đại học Harvard. Ông Moyo nhanh chóng ghi công cho toàn bộ nhóm của mình và cho các nhà khoa học đang làm việc giải các trình tự gen đáng báo động tương tự ở Nam Phi, vì đã phát hiện ra Omicron.
Ông đã có buổi nói chuyện với NPR về việc phát hiện biến thể mới, lệnh cấm đi lại giữa miền nam châu Phi với các phần còn lại của thế giới, và những gì có thể xảy ra tiếp theo.
Lần đầu tiên ông biết mình có thể đang xử lý một biến thể mới là khi nào? Ông đã mất bao lâu để xác định được biến thể mới?
Khi chúng tôi xem xét nó, chúng tôi so sánh nó với các chuỗi khác đang lưu hành ở Botswana và chúng tôi nhận ra đây là một dạng đột biến bất thường. Số lượng đột biến mà nó có thật không thể tin được.
Chúng tôi ngay lập tức thông báo cho Bộ trưởng Bộ Y tế vào thứ Hai, ngày 22/11. Loại biến thể gần nhất có thể được coi là dòng B.1.1.207, dòng dõi phổ biến ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Chúng tôi lo lắng vì khi hỏi Sở Y tế, và chúng tôi nhận được thông báo rằng cả 4 bệnh nhân này đều đang đi du lịch cùng nhau.
Các nhóm nhà khoa học khác [ở Nam Phi] cũng đang giải trình tự các mẫu gen khác cùng lúc. Vào thứ Ba, họ thấy rằng chúng tôi đã lưu trữ một số trình tự [trong cơ sở dữ liệu khu vực] trông giống với họ. Vì vậy, vào ngày 23/11, chúng tôi đã tải các chuỗi gen của mình vào cơ sở dữ liệu công khai.
Vào ngày 24/11, Nam Phi đã thực hiện bước tiếp theo và báo cáo cho WHO, và vào ngày 26, WHO đã triệu tập một cuộc họp, và biến thể đó được WHO đưa vào danh sách là một biến thể đáng lo ngại mới.
Botswana và Nam Phi đã cảnh báo thế giới về biến thể này, nhưng nó đã được tìm thấy trong số những du khách được cho là đã bay đến từ châu Âu. Sau đó người ta phát hiện ra rằng biến thể đã được báo cáo ở Hà Lan một tuần trước khi có thông báo từ châu Phi. Ông cảm thấy thế nào về phản ứng của thế giới khi cấm du khách đến từ miền Nam châu Phi?
Chúng tôi rất buồn. Đối với cá nhân tôi, tôi cảm thấy rằng sau hai năm xảy ra dịch, rõ ràng là cộng đồng y tế toàn cầu, chúng ta có thể phản ứng tốt hơn và phối hợp tốt hơn.
Làm thế nào mà họ lại thưởng cho các quốc gia đã cảnh báo họ về một mầm bệnh nguy hiểm bằng lệnh cấm công dân các quốc gia đó đến nước của họ? Đất nước của tôi đã được đưa vào danh sách đỏ, và tôi cảm thấy hoàn toàn không hài lòng về điều đó.
Chúng tôi biết những hậu quả của việc phong tỏa. Các chuyến bay bị hủy, hàng hóa không về đến đất nước, hàng loạt doanh nghiệp lỗ nhiều tỷ đồng. Và nguồn cung cấp vắc xin của chúng tôi đang bị đe dọa vì sự chậm trễ trên đường đi. Đó chắc chắn là một biểu hiện của sự hủy diệt.
Vì vậy, đó là một sự bất ngờ đối với chúng tôi. Ở một khía cạnh nào đó, chúng tôi cảm thấy [chúng tôi] đang đóng góp cho thế giới một cách nhỏ bé. Và ở đầu bên kia, chúng tôi cảm thấy, đó là cách họ thưởng cho các nhà khoa học hay cho sự tiến bộ của khoa học?
Phản ứng ở Botswana là gì?
Một số người nói rằng, "các bạn là các nhà khoa học, các bạn là những người có tiếng nói, hãy nhìn xem các bạn đã làm được những gì. Các bạn đã phá hủy mùa Giáng sinh năm nay".
Lệnh cấm đến tử châu Phi có là sự phân biệt chủng tộc không?
Tôi sẽ gọi đó là sự đối xử không công bằng với các nước châu Phi.
Biến thể Alpha đã thịnh hành ở Vương quốc Anh [một vài tháng trước] và không quốc gia nào đưa Vương quốc Anh vào danh sách đỏ. Bởi vì chúng tôi hiểu rằng đó là một thị trường toàn cầu. Tất nhiên, chúng tôi đã tăng cường kiểm tra biên giới, nâng cao các yêu cầu nhập cảnh vào quốc gia, bao gồm cả việc kiểm dịch và xét nghiệm. Nhưng chúng tôi không bao giờ đóng cửa, bởi vì chúng tôi hiểu rằng những virus này không tôn trọng biên giới tự nhiên giữa các quốc gia.
Botswana muốn và cần gì từ thế giới? Đó có phải là vắc xin không? Hay là sự hỗ trợ để giải trình tự gen tốt hơn? Tất cả những điều trên và hơn thế nữa?
Các quốc gia khác đang chuẩn bị cho mũi tiêm vắc xin thứ ba và chúng tôi vẫn đang vật lộn để tiếp cận đến với tất cả dân số của mình. Chúng tôi vẫn có một bộ phận lớn dân số chưa được tiêm phòng. Chính phủ Botswana đã rất tích cực trong việc tiếp cận với các quốc gia khác để mua được [vắc-xin]. Nhưng đôi khi sự chậm trễ còn vượt quá việc bạn có đủ tiền để mua hay không.
Hệ thống chăm sóc sức khỏe [ở Botswana trong thời kỳ đại dịch] đã bị phá hủy. Việc củng cố hệ thống chăm sóc sức khỏe, đảm bảo rằng chúng tôi có đủ nguồn lực trong trường hợp chúng tôi bước vào thời điểm nghiêm trọng, là sẽ rất quan trọng. Ngay bây giờ, các ca bệnh đã tăng lên. Mỗi ngày, số ca bị lây nhiễm nhiều hơn khoảng 2-3 lần so với những gì chúng ta đã thấy trong những ngày trước đó. Số lượng trung bình hàng ngày là 298 trường hợp mới.
Nhưng quan trọng nhất, chúng tôi cần đảm bảo có năng lực gấp 10 lần khả năng giải trình tự gen như hiện nay.
Hiện nay các ông có thể giải được bao nhiêu trình tự gen?
Loại tài nguyên mà chúng tôi có hiện nay chỉ là một giọt nước nhỏ trong đại dương so với các nước khác về khả năng giải trình tự gen. Anh Quốc nói chung có thể giải trình tự gen gấp hơn 500 lần trình tự mà chúng tôi có thể tạo ra ở Botswana trong một ngày.
Với tư cách là các nhà khoa học châu Phi, chúng tôi đã cùng nhau thành lập Sáng kiến gen bệnh học và CDC châu Phi. Chúng tôi đang sử dụng những nguồn lực ít ỏi của mình để đảm bảo rằng các quốc gia ở châu Phi đều được tiếp cận. Đầu tư vào HIV thực sự đã giúp chúng tôi có được vị trí của mình. Bởi vì việc giải trình tự COVID dễ dàng hơn khi đã có kinh nghiệm từ HIV.
Chúng tôi đã đưa ra một kế hoạch giám sát bộ gen chủ động. Đây là lý do tại sao chúng tôi có thể bắt được [biến thể]. Đó không phải là may mắn. Đó là bởi vì chúng tôi có thể thực hiện mức độ giám sát chi tiết, rất ít mẫu - nhưng được lựa chọn ngẫu nhiên và rất đại diện cho toàn quốc.
Có những giả thuyết cho rằng biến thể Omicron có thể đã phát triển ở một bệnh nhân có hệ thống miễn dịch suy giảm trong vài tháng. Ông có đồng ý không? Và nếu có bất kỳ khả năng nào đó có thể là sự thật, thì điều đó cho chúng ta biết gì về việc thất bại trong việc chẩn đoán và điều trị những người mắc bệnh như HIV?
Đó chỉ là một giả thuyết. Một nghiên cứu ở Nam Phi đã công nhận rằng một cá nhân bị nhiễm HIV không kiểm soát được đã phát triển khá nhiều đột biến [COVID]. Và đó là những gì đang ủng hộ giả thuyết xung quanh [các cá nhân] bị tổn thương hệ miễn dịch.
Một trong những thành công của Botswana là họ đã có thể chăm sóc người dân với vấn đề HIV. Họ đang cố gắng đi đến chặng đường cuối cùng, có thể ít hơn 5% trong số những người đang sống với HIV nhưng không biết tình trạng của họ.
Nếu chúng ta ưu tiên trong những lĩnh vực đó, chúng ta tiêm chủng cho càng nhiều người càng tốt [chống lại COVID], thì chúng ta sẽ làm cho họ ít có khả năng tử vong vì một trong hai bệnh.
Phản ứng của ông với việc phân phối vắc xin không đồng đều là gì?
Chỉ cần nhìn vào số liệu thống kê, bạn sẽ bị sốc. Tỷ lệ người dân được tiêm vắc xin ở Guinea chỉ là 6,2%, Libya 11%, Ghana 2,7%, Kenya ít hơn 10%. Có thể thấy rõ là rất nhiều người không được tiêm chủng.
Làm thế nào để chúng ta giải thích trong một môi trường toàn cầu rằng, điều quan trọng là đối với một công dân Hoa Kỳ hay một người bình thường nào đó ở Ethiopia, ở Guinea đều cần được tiêm chủng? Tại sao nó quan trọng? Câu chuyện về các biến thể và sự di chuyển của các biến thể là một câu chuyện cho chúng ta biết rằng điều đó rất quan trọng vì chúng ta là một thế giới được kết nối.
Vậy câu chuyện ở đây là gì?
Chúng ta có một phần đáng kể của thế giới được tiêm chủng chỉ ở mức dưới 20% dân số. Nếu chúng ta tăng cường tiêm chủng ở những quốc gia đó, chúng ta sẽ giảm nguy cơ mà loại virus này lưu hành ở các nơi trên thế giới và tạo ra nhiều đột biến hơn.
Một câu hỏi cuối cùng: Ông nghĩ một năm nữa chúng ta sẽ ở đâu?
Nếu chúng ta thực sự cố gắng hết sức và bao phủ khắp thế giới như nhau, tôi nghĩ chúng ta có thể cùng nhau giành chiến thắng. Nhưng nếu chúng ta chỉ cố gắng giải quyết những vấn đề riêng của quốc gia mình và không quan tâm đến những gì đang xảy ra ở các quốc gia khác, tôi nghĩ chúng ta sẽ còn hai, ba năm nữa của đại dịch này.
Xem thêm:
VIDEO: Bài học từ việc ngăn chặn dịch bệnh của ngôi làng Eyam ở London | Tinh Hoa TV
Theo NPR
Đăng theo NTDVN
