Con người và hành trình miên man của lòng tham

Thói thường khi đã ăn được thịt con gà, con heo, con vịt rồi thì người ta muốn biết qua thịt con dê, con nai, con đà điểu, bò Kobe. Đã qua miệng thịt cá rô, cá lóc, cá nục, cá thu, thì miệng cứ sẵn sàng chờ cá hồi, cá tầm, bò gù đại dương, vi cá mập… Đến thực vật, quen miệng với rau húng, rau ngò, rau muống, rau mồng tơi, súp lơ, bắt cải trắng… là con người cũng chảy giãi khi thấy bắp cải tím, khoai tây, củ dền, rau mùi Nhật, Pháp, rồi cả rau rừng xa xỉ. Mặc dù hàm lượng dinh dưỡng, các nguyên tố vi lượng, khoáng chất cũng xê dịch tí chút, nhưng tương tự nhau cả thôi. Đến cọng rau con người còn nhu cầu đến vô cùng, huống gì hình thức và tiện ích cho phương tiện đi lại, bộ vó trên người, vật dụng trên tay, căn nhà ở, gái đẹp, trai sang, hay nhu cầu tự hào, danh vọng, hơn thua.

Ăn no rồi đòi ăn ngon. Mặc ấm rồi đòi mặc đẹp. Có ít rồi cần thêm nhiều. Đã đẹp lại hay thích khoe, và càng thích đẹp hơn. Và xấu thì mặc cảm. Giống loài nào làm họ phải mặc cảm?! Vì mặc cảm phải tìm cách bù đắp, hay làm cho hết xấu. Người không đẹp, không giàu thì phải thèm khát được đẹp, được giàu. Cấp độ tăng dần vừa theo bản năng vừa theo ý thức, cảm xúc lẫn lý trí. Chỉ có trong thế giới con người mới sinh chuyện: nghèo người ta khinh, thông minh người ta ghét, xinh đẹp người ta đố kỵ (và bị tranh giành). Cứ thế, loài người trong một vòng luẩn quẩn, và trong qui luật của cấp độ đó, kể từ khi bước ra khỏi xã hội nguyên thủy, sang công xã bộ lạc, vào xã hội bán khai, minh khai, phân chia giai cấp, có nhà nước, rồi tiên tiến, hội nhập. Ngay sự tiên tiến, hay hội nhập cũng hình thành trên những nhu cầu, lòng tham, ganh đua, thành đạt, phân biệt, cướp đoạt. Con người vẫn muốn có nhiều căn nhà dù trong đêm người ta chỉ ngủ trong một căn và trên một giường. Con người cứ cần nhiều kho thực phẩm tích trữ ở nhiều hình thức khác nhau trong ngày dù cơ thể hấp thụ tối đa 2.000 calories (với phụ nữ), và 2.500 calories (với đàn ông) mỗi ngày. Các loài khác không như họ. Các loài khác không tính toán như họ. Các loài khác không có khái niệm tài sản, thừa kế, trách nhiệm, của hồi môn, hay niềm tự hào về dòng họ, đẳng cấp, giàu sang, thành tựu, thành đạt. Nếu khái niệm “động vật bậc cao” và văn minh là độ đo to rộng của chỉ số lòng tham cầu thì con người là động vật bậc cao và văn minh nhất. Các loài khác nghĩ đến việc ăn ở từng bữa, hay nói khác là chỉ tìm ăn khi bụng lép rỗng, đói. Các loài khác chỉ ăn thứ cây, hoặc con hợp với mình, mình cần, còn con người cây gì, con gì cũng ăn. Các loài khác không thích mới và lạ. “Mới” và “ Lạ” sinh ra sự chinh phục, và sự chinh phục chính là chỗ thúc đẩy lòng tham. Tiên tiến là bóc lột, là muốn vượt lên thêm, đạt được nhiều hơn. Được ngụy trang bởi ngôn từ nào thì tiên tiến cũng đi cùng khai thác, mà khai thác là đường đi của tội lỗi, chuyển hóa tích cực sang tiêu cực. Có một sự thực vui đến xót xa là mọi phát kiến quan trọng trên trần gian này suốt lịch sử đã qua đều bắt đầu từ nhu cầu phục vụ sự hủy diệt (chiến tranh, khống chế, cạnh tranh, chiếm đoạt, phụ thuộc, trên-dưới) mà ra, chứ không từ vì sự phúc lạc, thái hòa cho mặt đất.

Các loài khác chỉ ăn đủ no, còn con người lo trữ cho quanh năm, muôn năm, cả đời, và không cho riêng mình mà cho con, cháu, chắt. Các loài khác không sở hữu bất cứ thứ gì trong thiên nhiên, chỉ lấy ra miếng ăn từ của cải của thiên nhiên khi cơ thể cần nạp vào năng lượng. Còn con người cái gì của thiên nhiên cũng muốn sở hữu. Các loài khác chỉ (cần) sống ở (trên) một trảng cỏ, cánh rừng, thung lũng, ngọn núi, con hồ, dòng sông, vòm trời…, còn còn người muốn sống ở tất cả các không gian đó. Các loài chỉ sống với một đặc tính một là gặm một giống cỏ nào đó, hay bắt một con vật nào quen miệng khác trên mặt đất hay đang bay để ăn, còn con người quần thảo bầu trời, xáo tung địa cầu, lật tung lòng đất để thâu tóm cho hết bất cứ cái gì hữu dụng, không ăn tươi được thì để dành, đóng gói, không bỏ miệng được thì chế biến, tận dụng vào việc khác hoặc sáng tạo làm vật dụng, tạo ra của cải, đầu tư cổ phần, cổ phiếu, gửi ngân hàng. Con người cần của cải trong trời đất không chỉ cho cái bụng, mà cho cả cái đầu, ví như niềm tự hào, sự lo toan, hay cuộc hơn thua với bạn bè, xóm giềng, dòng họ, chủng nòi, quốc gia, dân tộc, châu lục này với châu lục kia, chủ nghĩa này với chủ nghĩa nọ, thời đại này với thời đại nọ.

Từ nhu cầu bỏ bụng đến nhu cầu xa xỉ đều phải qua khai bóc thiên nhiên cả. Như cọng rau, con cá đến chiếc xe hơi, hay máy tivi màn hình phẳng. Con người xây lâu đài vinh quang cho mình nên làm khổ mình và vạn vật, thiên nhiên bởi nhu cầu đó. Thượng đế biết vạn vật trong thiên nhiên hữu hạn, nhưng con người thì không thể biết điểm dừng của nhu cầu ở mình. Con người sẽ dùng từ ngữ, khái niệm, những tọa độ phàm phu khác để biện hộ cho tính chính đáng của những nhu cầu mình. Con người có thể là động vật đáng yêu, nhưng chắc chắn là động vật đáng ghét. Con người là động vật bậc cao, giống loài thông minh nhất. Dù xét về thái độ, trách nhiệm và lương tâm với vũ trụ, thiên nhiên, sự bình đẳng giữa các loài thì con người không thể bằng bất cứ loài nào. Con người tự cho mình quyền đứng trên muôn loài. Và con người cũng tự cho mình quyền cứu vớt muôn loài, dù sự thật trần trụi là không loài nào biến mất mà không do con người. Con người biết giống loài mình là loài tàn bạo, thâm hiểm, quái ác nhất. Nhưng con người cũng là loài duy nhất hay rao giảng về đạo lý trước vũ trụ, vạn vật, thiên nhiên. Họ muốn gia đình người khác xài ít thiên nhiên, nhắc nhở con cái nhà khác về ý thức thiên nhiên, nhưng không làm thế ở gia đình mình. Họ muốn quốc gia khác khai thác ít thiên nhiên, không chơi trò sống chỉ dựa vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản, dầu mỏ, gỗ rừng, nhưng không làm thế ở quốc gia mình. Họ muốn các quốc gia khác đừng làm thủy điện trên các dòng sông, nhưng không làm thế ở quốc gia mình. Họ muốn các quốc gia khác không phát triển công nghiệp súng đạn, xuất khẩu vũ khí, sở hữu hạt nhân, nhưng không muốn thế ở quốc gia mình. Họ muốn phi hạt nhân hóa trên toàn cầu, nhưng không hủy kho hạt nhân ở nước mình, và luôn sáng tạo thêm những thứ vũ khí tối tân khác, và đặt tên tất “văn minh” là “Vũ khí thế hệ mới”, ngay những quốc gia tự nhận là chân chính “Giải phóng loài người”, cứu nguy nhân loại ở thế kỷ XX. Trước thiên nhiên, họ nhìn ngành công nghiệp sản xuất cưa máy ở chiều tiết kiệm nhân công xẻ gỗ, giải cứu sức lao động của con người, nhưng họ không chịu nhìn rừng trên mặt đất nhanh hết đường tồn tại hơn. Họ nghĩ con người luôn có ý thức, lương tâm và kiểm soát được hành vi con người. Thì ra họ không hiểu con người và qui luật không bến bờ của lòng tham.

*

Lòng tham là bạo chúa. Lòng tham không có nhu cầu tỉnh thức, hay hoàn lương. Lòng tham chấp nhận sự đào mồ tự chôn mình, hơn là trí huệ, tiết chế, chuẩn mực, và lắng nghe, thấu hiểu. Nó nhìn tới chứ không nhìn lui, chấp nhận vực thẳm đang đợi ở đâu đó. Bởi đơn giản, nếu bảo đàm phán, đối thoại, thương thảo, thỏa thuận, thông hiểu nhau là con đường hay nhất, đúng đắn nhất, chính nghĩa và vì con người nhất, thì làm sao vẫn có chiến tranh, và hoài hoài, hàng ngày trên địa cầu này. Vì là con người, nên họ sẽ có cách để đưa ra lý do để nói cần thiết phải chiến tranh, chứng minh tính tử tế, hay ho của hành động giết người, và không chịu trách nhiệm trước cái chết nào, dù con người nào cũng chỉ được một lần duy nhất có mặt ở trên đời.

Sẽ khó có loài nào ích kỷ hơn loài người (Homo Sapiens). Chung qui cũng tại lòng tham, và vì nó có trí tri, coi gia đình mình và sự thành tựu của bản thân quí quá, quan trọng. Nó đang xấu, đang hành ác ngay ở nhận thức tốt này của nó.

Nhu cầu của con người là sự lành mạnh?! Ok, nếu nó không làm tổn hại đến muôn loài, ảnh hưởng đến tương lai, và không làm cho trái đất điên đảo. Tiếc thay, bản chất nhu cầu luôn gia tăng, tha hóa, vô độ, và khó có thể tiết chế. Nhu cầu là lòng tham, nó làm khổ con người, đeo bám con người. Có khi đến lúc chết người ta còn phải tính, lo, chọn chỗ chết, nơi gửi tro xác, tiếng tăm để lại, di sản để lạ, trách nhiệm để lại. Các loài khác không có ý niệm này. Phật bảo, với con người, đời là “bể khổ”, mà gốc của sự “khổ” là ở lòng tham thôi. Từ sau thời hậu kỳ đá mới, sang thời kim khí, quyền sở hữu xuất hiện trong cộng đồng người, là thiên nhiên bắt đầu khốn đốn với con người, và con người bắt đầu gây đau khổ cho nhau. Và như thế, con người ngày càng thẳng tay, thủ đoạn với thiên nhiên – thiên nhiên trở thành vật thí thân cho người. Từ sự thành kính thiên nhiên đã chuyển thành kiểm soát và cưỡng bức thiên nhiên, và vô lễ tuyệt đối với thiên nhiên. Sự nương theo thiên nhiên, thuận hòa theo thiên nhiên không thể còn nữa. Thiên nhiên tròng trành, teo táp, căng thẳng, thoi thóp, yếm thế. Lý trí thế chỗ hoàn toàn cảm xúc thuần hậu nơi con người. Con người luôn mưu tính trước thiên nhiên và trước đồng loại.

*

Con người thường sa lầy trong lòng tham, mà đặc tính này ở họ có tính di truyền cao, và trong giáo dục họ không bao giờ họ dạy con cháu từ bỏ nó. Họ rất có trách nhiệm với trực hệ, gia đình, nhưng với đồng loại mình thì họ bước qua, đua tranh quyết liệt, giành giật đến cùng. Vì muốn con mình phải hơn con người khác nên con người phải cho con đến các thành phố tiến bộ hơn, hay đi du học nước ngoài trong khi con người khác cứ học ở bản quán. Con người coi người thân mình tính mạng quí hơn người khác nên chữa bệnh cần phải bệnh viện nước khác tiên tiến hơn. Sẽ chẳng có ai đang làm quân vương, quyền thế mà bảo coi khinh thế quyền, uy vũ, uy trí, và sẵn sàng trao nó cho bất cứ ai cần. Cũng như sẽ chẳng có đàn ông nào trên đời này mà không thích gái đẹp. Và chẳng có cô nàng nào không thích những gã giàu sang, tài năng, quyền uy cả. Ngay những cái thích tưởng bình thường, rất “người” này, cũng là một thứ lòng tham thôi.

Sẽ không bao giờ có chuyện dừng lại hay chừng mực với nhu cầu ở con người. Vì các “ác” thường đi với sự “có trí”, nhất là cái trí không hướng vào sự thiện lành, và khi nó được vận động trên cơ sở đặc tính lòng tham cố hữu. Giữa thập niên thứ Hai của thiên niên kỷ thứ Ba này con người vẫn phát triển trong sự phàm phu vô độ đó. Trong lẽ bình đẳng của các loài trong thiên nhiên thì đặc tính của giống loài người thuộc về “tính xấu”. Nếu có một sự bình đẳng về ngôn ngữ dưới vòm trời và Thượng đế là có thật ở dương gian thì loài người dĩ nhiên sẽ bị các loài còn lại chỉ trích, kết án, luận tội sòng phẳng, rất dữ. Rất may cho con người là các loài không chung ngôn ngữ và hệ tư duy, nhưng rất đau thương cho thế giới tự nhiên là chỉ có xã hội loài người mới có phạm trù gia đình, cộng đồng, dòng dõi, quốc gia, nhà nước, dân tộc, tổ chức xã hội, Châu lục, Liên hiệp quốc của giống loài “động vật bậc cao”.

*

Vì thế mà suốt hơn 2.560 năm nay Phật giáo vẫn cứ tồn tại sáng ngời, khi chỉ ra lòng tham chính là nan đề đầu tiên, vấn đề chủ yếu của con người, cõi người (ở trần gian), dù ở lịch sử và thời đại nào. Và chỉ cho hành trình để con người giải thoát mình là hành trình từ bỏ lòng tham. Không phải đơn giản mà trong bất cứ tôn giáo nào điều giới luật đầu tiên đưa ra đều là từ bỏ lòng tham, tránh tham lam, gọi là Giới luật. Thực hiện được “Ngũ giới” trong Phật giáo và “Mười điều răn” như trong Kitô giáo là từ bỏ được lòng tham đó thôi. Nhưng phàm đã là người, “bỏ cái tham” là khó và khổ nhất. Bởi thế mà ngay cả những người xuất gia, chỉ tập trung cho việc hành đạo, đảnh ngộ, dâng hiến, dấn thân, tức đi tu, vẫn cũng rất khó khăn, vật vã để vượt qua, và rất ít người vượt qua được muôn nỗi sân si, tham hận, ước muốn phàm phu đặc tính của giống loài người mình kia. Không phải ai đi tu cũng viên thành, buông bỏ và giải thoát được mọi thứ. Chúa, Phật, Nhà tiên tri Mohammad đều khuyên dạy con người sống tốt với người, không tham, không làm điều xấu ác nhưng mấy con chiên, tín đồ của các Ngài trong hành trình làm người của mình hành sự và sống được như vậy đâu. Họ vẫn kẹt trong những tục lụy, nhu cầu thế tục, lòng tham đặc tính người ấy. Tôn giáo nào trên dương gian cũng chỉ cho con người cách thức để làm người tốt là sống tử tế trước thiên nhiên cả. Nhưng con người, với bản chất sinh học và bản chất phàm tục của nó vẫn cứ làm ngược lại.

Vì vậy, mà các tôn giáo có lý do để tồn tại, như suốt mấy ngàn năm qua, để nói những điều mơ ước của con người, xá tội cho con người, vỗ về con người, an ủi tội lỗi chúng sinh. Nó tồn tại để hàng ngày nhắc nhở con người tránh xa lòng tham, hành thiện lành, tránh điều xấu dữ, yêu thương thay cho tranh chấp, đố kỵ, hận thù. Các giáo hội luôn có “việc” để làm. Các Nhà thờ, Nhà chùa, Thánh đường… ngày càng nhiều hơn, dày đặc hơn, trên khắp mặt đất, nhưng thiên nhiên vẫn ngày càng rên siết trước con người, và con người vẫn làm đau khổ qua lại nhau ngày càng dữ hơn, rộng hơn. Vũ khí liên lục địa ngày càng chế tạo ra tối tân và nhiều hơn, phổ biến hơn. Những cách đe dọa và giết người ngày càng khủng khiếp hơn. Xã hội người nào cũng nhiều tranh chấp, dối gian, tham lam, bạo lực, độc tài, cường quyền, bất công ngày càng nhiều trên trái đất này. “Quyền lực tuyệt đối là tha hóa tuyệt đối” thôi. Con người ngày càng có vẻ tốt với nhau hơn là tốt thực với nhau. Con người ngày càng hại nhau, ác với nhau là chính, chứ các loài khác thì nào hại con người, tranh đoạt của con người. Ngay cả trong việc quản trị nhau, con người cũng phải dùng phương thức gia tăng sự hung hãn. Ai nghĩ rằng một kiểu Nhà nước như IS vẫn có thể xuất hiện trong thế giới mà ta gọi là hiện đại này, và nó vẫn qui tụ được người theo. Ai nghĩ rằng đã có đến hơn ba trăm ngàn người chết trong vòng năm năm bạo lực trên một xứ sở nhưng người quản trị xã hội ở nơi đó, Bashar al – Assad vẫn quyết liệt giữ ghế Tổng thống và thuyết phục được nhiều nơi rằng mình vẫn là chính quyền chính nghĩa, yêu con người, phụng sự bá tánh, dù chỉ cần ông ta từ chức là không phải chết thêm ai nữa. Sinh mạng nhân dân trở thành củi để họ đốt, và rao giảng là hy sinh vì đại nghĩa, ái quốc, tinh thần dân tộc. Vì lòng tham mà đây đó xuất hiện những quốc gia sẵn sàng dùng nguồn nước mà trời xanh tạo ra để làm “con tin”, bắt những quốc gia khác run sợ, phụ thuộc mình, và sẵn sàng tiêu diệt một vùng châu thổ trồng lúa làm nhiệm vụ nuôi sống con người cho nhiều quốc gia. Vì lòng tham mà khi quốc gia cốt lõi truyền thống lâu đời là du mục như Trung Quốc, chứ không phải biển, nhưng khi mạnh lên sẵn sàng tranh cướp thô bỉ lãnh hải của các quốc gia có truyền thống biển khác như các dân tộc, quốc gia Đông Nam Á hải đảo, mà chẳng mảy may đến khái niệm đạo lý và danh dự, không sợ lẽ trời, hay dư luận thế gian phán xét. Họ chửi Đế quốc, Thực dân nhưng rồi dùng “Chủ nghĩa đại đồng” đó để xâm chiếm, ức hiếp, hù dọa các nước xung quanh, thu vén mọi lợi lộc từ Chủ nghĩa đại đồng đó riêng cho dân tộc mình. Họ đang thực hiện một thứ Chủ Nghĩa Thực Dân Mới tinh vi, âm thầm đưa dân nước mình (và giãn dân) đến bằng kinh tế từ Châu Á sang Châu Phi mà kẻ dốt nhất trên thế gian này cũng nhận ra. Họ chẳng bảo đang làm “Giấc mộng Trung hoa” đó sao. Có quốc gia, lại vì lòng tham riêng nào đó, nỗi đau khổ nào đó, mà sẵn sàng nhắm mắt im miệng hoặc thậm chí ủng hộ những hành động xâm lăng bất chính kiểu này. Vì lòng tham mà nước Nga với chỉ chưa đầy một trăm năm mươi triệu dân với diện tích lãnh thổ mênh mông kéo dài trong ngày đến mười một múi giờ vẫn muốn nuốt, đè ảnh hưởng của mình lên những quốc gia xung quanh khác. Đến mức đến giờ trên thế giới văn minh mọi thứ đều vỡ rõ ra cả, mà họ vẫn tự hào về giai đoạn Xô Viết là giai đoạn dân tộc Nga vẻ vang hùng mạnh nhất trong lịch sử của họ, dù giai đoạn này làm thế giới máu đổ, chết người nhiều nhất và các nước xung quanh mất quyền tự do làm người nhất. Khi Xô Viết tan rã, các quốc gia, dân tộc khác được sống lại với vị trí bình thường, độc lập vốn có của mình thì họ vẫn tiếc vì mất đi giai đoạn hào quang trong nội thân dân tộc. Thử trưng cầu ý dân các nước Đông Âu ngày nay xem có bỏ phiếu để chọn sống như thời Xô Viết hay không là biết liền. Hàng triệu người tỵ nạn bần hàn từ Syria, Bắc Phi diễn ra suốt ba năm qua, cả thế giới vất vả và đau đầu, nhưng nước Nga lẫn Trung Quốc không nhận lấy một người. Họ có lòng nhân ái, yêu thương Con người?! Vì lòng tham mà Bắc Triều Tiên tên nước là Cộng Hòa Dân Chủ Nhân Dân Triều Tiên nhưng đến giờ người đứng đầu quốc gia vẫn chơi kiểu truyền nối ngôi từ đời ông sang đời cháu; không để nhân dân được mở mắt, bang giao với nhân quần thế giới, và quản lý xã hội thì ngày càng tăng tính hung dữ; thắt cái bao tử nhân dân lại để tập trung tiền chế tạo vũ khí hạt nhân hù dọa các nước gần xa bằng tên lửa ấy và duy trì cái quyền cai quản đất nước. Phẩm giá nơi từng con người đã khó với từng người đó trong hành trình đi tới, huống gì phẩm giá cho quốc gia, đạo đức của quốc gia. Tất cả đều đặt khái niệm “phẩm giá” cho lòng tự hào, tự tôn của cộng đồng riêng của họ chứ không phải “phẩm giá” trước Mẹ vũ trụ, thiên nhiên. Những khế ước về đạo đức và lương tâm luôn thất bại, nó đu dây theo lòng tham con người, và tồn tại trên chóp lưỡi, đầu môi, nghị sự, hội nghị thượng đỉnh, diễn đàn, xã giao.

Thiên tai, thảm họa nơi mặt đất ngày càng nặng nề hơn. Dịch bệnh (lạ) ngày còn nhiều hơn không phải lỗi của thiên nhiên, trời đất. Trời đất che chở con người, con người dùng vô độ, ra tay quá sức. Suy thoái khắp nơi, ô nhiễm khắp nơi, sự đe dọa đang hiện hữu khắp nơi. Từ trời xanh đến mặt đất, và trong lòng đất, lòng nước đại dương, mặt nước sông hồ đều rên siết. Chưa bao giờ sinh thái, thiên nhiên, và không gian trần thế mỏng manh như bây giờ. Cũng chưa bao giờ con người lại bất an, tâm hồn xao động như bây giờ.

Con người mà, giống loài ưa đưa ra lý thuyết về cái đẹp và đạo đức trước thiên nhiên lẫn đồng loại, nhưng ít khi thực hành thực sự, hay nói khác thực hành kiểu chơi game, và đều vật vã. Con người hay lập đền thờ cọp nhưng chính họ hay bắn cọp. Con người bảo dân tộc mình hiền lành, cao cả, ý thức, văn minh cao, nhưng ở đó dân chúng rất thích mài sừng tê giác đưa từ rừng Phi Châu đến để uống rượu tăng sinh lý nhục dục cho giường chiếu. Con người hay cúng sông, cúng núi, cúng rừng, nhưng chính họ ngăn sông, nạo núi, cạo rừng. Dân tộc nào cũng lấy mặt trời, mặt trăng, những loài cây, loài con đẹp đẽ, cao quí nhất là nguồn gốc của mình, nhưng cư xử với các chủ thể kia, Mẹ thiên nhiên thì như cứ xử với nô lệ, hoặc gái điếm.

Cứ như dưới vòm trời này, tất cả vạn vật là trò chơi của con người. Sau khi đã phá trái đất ra tương, con người rủ nhau bàn cách cứu lấy nó. Nhưng cuộc hội nghị thượng đỉnh COP này COP nọ bao giờ chả là những cuộc mặc cả về trái đất giữa các nhóm người lý trí. Đến lúc nhận ra các vùng châu thổ sắp ngập trong nước biển dâng họ vẫn cứ cò kè. Đến lúc băng đang kỳ tan khủng khiếp ở vùng Bắc cực, Nam cực thì người ta vẫn đưa tàu phá băng, vũ khí tối tân đến đấy để thị uy, tranh nhau quyền kiểm soát và phân chia vùng giá lạnh này. Có quốc gia ký xong thỏa ước Paris rồi lại rút một cách trơ trẽn. Có quốc gia gây ô nhiễm lớn nhất cho trái đất, và chẳng bao giờ chân thành trong việc cứu trái đất nhưng cứ đóng vờ ký ngay vào thỏa ước kia. Cùng nhau diễn kịch trên Trái đất. Trái đất thành cái sân khấu cho con người. Chủ nghĩa dân tộc, niềm kiêu hãnh quốc gia biến hành tinh muôn loài chung sống thành “con tin” của con người. Quê hương của Chúa chưa bao giờ hòa bình, sau 2.017 năm Chúa xuất hiện. Quê hương của Phật sau 2.600 năm còn bị quốc gia nọ hăm dọa khủng bố, quốc gia khác hăm he lấn át biên giới, khống chế, gây ảnh hưởng. Hậu duệ ở quê hương Chúa, Phật giờ cũng lao vào sản xuất tên lửa siêu đạn đạo để tự vệ cộng đồng mình trước giống loài của mình. Hậu duệ của đức Mohammad ở Trung Đông vẫn chia ra làm nhiều nhánh tâm linh lẫn quyền lực thế tục, và tranh nhau chi phối sức mạnh lẫn quyền lãnh đạo trong vùng, coi dân như cừu. Loài người chưa bao giờ thật sự tử tế với nhau, cho dù sống dưới bóng của Phật, Chúa, hay Thánh Allah, và hàng ngày chắp tay lạy, cúi đầu hay làm dấu thánh. Càng vào giai đoạn sau con người càng chồng chất tội lỗi với tạo hóa. Càng đi vào xã hội mà loài người gọi là “hiện đại” con người thực chất càng man rợ, tham ác hơn tiền nhân, máu lạnh, lý trí hơn, nhưng vẫn dùng mỹ từ để “văn minh” để nói về loài mình. Càng ngày con người càng hay dùng nhiều đến từ Nhân Bản, mà con người có còn biết không rằng “Nhân Bản” tức là Tính người gốc, bản chất thiện lành là phẩm chất mà lúc ban đầu, khởi đầu con người từng có đó thôi. “Nhân bản”, xa quá, nên nhớ. “Nhân bản”, không còn, nên cần, nhắc, khuyên, gọi, mong, đợi.

Nếu xem nhu cầu của con người là sự bình thường thì sự tham tàn với thiên nhiên cũng là điều bình thường sao!? Ở cực nghiêm túc, thấu triệt, rằng chỉ khi chúng ta sòng phẳng trước trời đất và chỉ rõ bản chất tồi tệ của giống loài chúng ta thì khi ấy ta mới chân thành với tạo hóa, công bằng trước tạo hóa, và may ra mới thay đổi tâm thế và hành vi, dù về thực tiễn điều này sẽ rất khó. Lòng tham là thứ khó bỏ nhất, cho dù là lòng tham nào mà. Tiết chế lòng tham đã là hành trình vật vã, đầy thách thức với con người chứ đừng nói từ bỏ mọi thứ tham. Các tôn giáo sẽ vẫn tồn tại bên cạnh con người, vì không bao giờ kết thúc lòng tham và tội lỗi ở con người trên thế gian này. Tôn giáo là sản phẩm quái gở chỉ có trong cộng đồng người, loài người nghĩ ra, chứ các loài khác thì không – họ quá hiểu con người, vì con người quá chênh vênh trước tội lỗi từ lòng tham của mình nên cần mãi. Các loài khác không hành hạ thiên thiên và không làm đồng loại mình dằn vặt, tang thương, đau khổ như con người. Giống loài ở “bạc” nhất trên trái đất là giống loài tôi, Homo Sapiens.

Các tôn giáo đều có “Mùa chay”, Tuần chay”, “Ngày chay”, “Giờ chay”, “Ăn chay” để nhắc nhở con người về ý thức, tiết chế lòng tham, ít nhất qua ăn uống. Nhưng “tuần”, “mùa” kia lại cho thấy cái bao trùm phàm phu mới là cái chủ yếu trong sinh hoạt của con người, trong ngày, trong năm, đời người, kiếp người. Nếu biện hộ cho con người thì theo cách nào đây? Ừ, thử nhé, rằng bản chất sinh học, động vật, loài thú của con người không có tội. Chỉ nhu cầu, bản chất, “tính người” kia thì có tội thôi.

Các cộng đồng người tinh tấn trên thế gian, mà ta gọi là Nhà nước, Chính quyền, các tổ chức toàn cầu, nhân loại, thế giới, Liên hiệp quốc, nếu sáng suốt thì điều thực tiễn phải làm là tìm cách kiểm soát, quản lý, điều tiết, ngăn chặn, hạn chế, lèo lái được lòng tham của con người, soạn luật chơi phù hợp với đặc tính tham của giống loài, chứ đừng kêu gọi từ bỏ, không có lòng tham, không còn lòng tham. Lòng tham, tính tham nó vẫn sừng sững mãi thôi giữa dương gian, trời đất này. Còn con người thì còn lòng tham. Con người còn thì không bao giờ hết tranh chấp, chiến tranh, tham vọng, nhu cầu thành đạt, thành tựu, tự hào, tự ái, mặc cảm, kiêu hãnh. Con người còn thì không bao giờ thiên nhiên không đau khổ. Rằng con người cũng từng muốn (mới chỉ là muốn) chan hòa với nhau, hướng đến chủ nghĩa đại đồng, rồi dễ dàng quay lại liền chủ nghĩa dân tộc, xích động dân tộc chủ nghĩa, ở mọi quốc gia. Con người muốn hướng đến toàn cầu hóa, nhưng ngay đấy trỗi dậy với chủ nghĩa bảo hộ, dân tộc chủ nghĩa. Con người cứ luẩn quẩn, dối lừa nhau mãi, và chắc chắn sẽ mãi mãi như thế, vì đó là loài không thể từ bỏ lòng tham.

Chỉ có một thứ Chủ nghĩa duy nhất đúng trên đời đó là tính Thiện, Lành, và loài người chỉ cần hướng vào mỗi điều đó. Nhưng con người thì phải kẹt ở lòng tham. Tính Thiện, Lành luôn khó khăn và bất khả với con người.

Vũ trụ, Thượng đế, Thiên nhiên biết con người là đứa con hư, nhưng không thể bỏ nó, vẫn thừa nhận nó là một giống loài, vẫn thương nó. Con người biết hết bản chất mình, song vẫn vận hành mình theo trục xấu đó, và không thể khác. Con người đau khổ, vì tính tham của mình. Để vào ngày tàn đời, ai trong họ cũng muốn được thanh thản, như nghe vang lên thanh âm từ đôi lời kinh Phật, kinh Koran, kinh Thánh, lướt qua cái biểu tượng mù mờ không thật của từ bi hỉ xả, bác ái, giải thoát nơi của nhà chùa, nhà thờ, thánh đường, cộng đồng.

Nguyễn Hàng Tình
Đăng lại từ trang Tư liệu văn hóa nghệ thuật Văn Chương Việt (vanchuongviet.org)
Mời độc giả ghé thăm

Theo Tri Thức VN