“Giống loài quái dị” đang điều khiển chúng ta?

Những người bảo thủ đang bối rối trong việc nhìn nhận những gã khổng lồ công nghệ, những kẻ đã trở nên rất mạnh mẽ trong rất nhiều lĩnh vực của cuộc sống của chúng ta.

Facebook, Twitter và Google có nên được coi là các công ty tư nhân và để mặc để thị trường tự do điều khiển? Hay họ nên được coi là công ty độc quyền, và cần được chính phủ kiểm soát?

Bà Jane Jacobs, một trong những trí thức có tầm ảnh hưởng mạnh mẽ đến đại chúng nửa cuối thế kỷ 20, đã đặt ra một thuật ngữ trong cuốn sách bán chạy nhất của mình - "Hệ thống sinh tồn", mô tả những gì các công ty công nghệ lớn đã trở thành - "những con lai quái dị."

Bà Jacobs, người đã biến Toronto (Canada) trở thành quê hương của mình sau khi rời Hoa Kỳ trong Chiến tranh Việt Nam, đã mô tả hai nền tảng đạo đức rộng lớn cho xã hội — một nền tảng dựa trên quyền giám hộ, nền tảng khác dựa trên thương mại. Mỗi nền tảng đều có những đặc điểm riêng biệt, hay còn gọi là quy phạm đạo đức, như cách bà gọi, và những điều này đều hợp pháp. Những người giám hộ — bao gồm các chính trị gia cũng như lực lượng cảnh sát nhà nước và tư nhân, tòa án, tổ chức phi chính phủ, giáo sĩ và hầu hết các nhân viên chính phủ — có xu hướng tránh giao dịch, phân bổ rộng rãi, lừa dối vì lợi ích của nhiệm vụ và sử dụng vũ lực.

Những đặc điểm này phát huy tác dụng trong việc bảo vệ xã hội, và chúng hoàn toàn khác với những đặc điểm chi phối đạo đức thương mại, bao gồm trốn tránh vũ lực, đi đến các thỏa thuận tự nguyện, cạnh tranh và bất đồng vì lợi ích của nhiệm vụ.

Khi những quy phạm đạo đức này được tuân thủ nghiêm ngặt - khi những người bảo vệ bám vào làn đường bảo vệ xã hội và các doanh nghiệp thương mại bám vào việc tạo ra lợi nhuận - thì xã hội hoạt động tốt. Nhưng khi những người giám hộ di chuyển vào làn đường thương mại, hoặc ngược lại, họ tạo ra những con lai có đặc điểm của cả hai loại quy phạm.

Hậu quả có thể rất khủng khiếp

Như ví dụ về những con lai quái dị, Jacobs trích dẫn Mafia và các băng đảng đường phố điều hành các doanh nghiệp trong khi cai trị các vùng lãnh thổ mà họ kiểm soát, các sĩ quan cảnh sát lạm dụng quyền lực bằng cách hối lộ và các công ty đạt được độc quyền thương mại thông qua việc thông đồng với các quan chức chính phủ. Bà Jacobs không thảo luận về các tập đoàn Công nghệ lớn; bà đã xuất bản “Hệ thống sinh tồn” vào năm 1992, trước khi Big Tech được miễn truy tố, điều này đã giúp đưa nó lên vị trí thống trị. Nhưng Big Tech đang là hiện thân của mọi thứ mà bà Jacobs coi là lực lượng tàn phá xã hội.

Thay vì ở yên trên làn đường thương mại của mình, Big Tech đã trở thành kẻ “chơi” chính trị, đảm nhận các chức năng của chính phủ và hoạt động như những người bảo vệ.

Trong một video bị rò rỉ về cuộc họp của Google diễn ra ngay sau khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống năm 2016, các nhà lãnh đạo của công ty, từ những người đồng sáng lập Larry Page và Sergey Brin trở xuống, dường như nhất trí trong quyết tâm chống lại phong trào dân túy và các cử tri của ông Trump, những người mà họ coi là "những người cực đoan". Khi ông Brin hỏi làm cách nào Google có thể đảm bảo “chất lượng quản trị và ra quyết định tốt hơn”. Giám đốc điều hành Sundar Pichai hứa rằng Google sẽ phát triển máy móc và trí tuệ nhân tạo để vô hiệu hóa những gì họ coi là “thông tin sai lệch” được chia sẻ bởi “những cử tri ít thông tin”.

Google đã thực hiện tốt lời hứa của mình, như đã được báo cáo ở vô số nơi, trong số đó có một cuộc điều tra lớn của Wall Street Journal cho thấy Google đưa vào danh sách đen các trang web bảo thủ và giấu thông tin đối với những người sử dụng công cụ tìm kiếm để quảng bá chương trình nghị sự của riêng mình.

Tương tự như vậy, Facebook cũng hoạt động như một cánh tay đắc lực của Đảng Dân chủ trong việc kiểm duyệt các thông tin bất lợi cho Đảng Dân chủ và nói cách khác, “họ đã quyết định trước cuộc bầu cử năm 2020 bằng việc thực hiện chiến dịch đăng ký bỏ phiếu lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ — với mục tiêu giúp nhiều hơn 4 triệu người đăng ký bỏ phiếu”. Không có gì ngạc nhiên khi chiến dịch này lại hoạt động vì mục đích tìm kiếm phiếu bầu cho đảng Dân chủ.

Các nỗ lực kiểm duyệt của Twitter đã mở rộng đến việc đưa New York Post, tờ nhật báo lâu đời nhất của Mỹ, vào danh sách đen để che giấu bằng chứng bị cáo buộc tham nhũng của gia đình Biden trước công chúng. Và khi những người bảo thủ chuyển đến Parler để thoát khỏi sự kiểm duyệt của Big Tech, Apple, Google và Amazon đã đồng loạt hành động để đóng cửa Parler.

Không nghi ngờ gì nữa, Big Tech hoạt động như những cơ quan tuyên truyền của cánh tả, thực thi chương trình nghị sự của cánh tả về tính đúng đắn chính trị, hủy bỏ văn hóa và bản sắc chính trị đồng thời ảnh hưởng đến quyền riêng tư và quyền tự do ngôn luận của công chúng. Vai trò của Big Tech trong xã hội đã trở nên quan trọng hơn với tư cách là những người bảo vệ — họ trở thành trọng tài về tính liêm chính của cuộc bầu cử bằng cách quyết định thông tin mà cử tri có thể xem và khi nào họ có thể xem thông tin đó — hơn là đơn thuần chỉ trong vai trò của các doanh nghiệp thương mại.

Những người bảo thủ dường như đã bớt bối rối. Sau khi “Hệ thống sinh tồn” được xuất bản một thế hệ trước, phân tích của nó đã được những người theo chủ nghĩa bảo thủ thị trường tự do đón nhận nhiệt tình. Một bài đánh giá trên tạp chí Forbes của một học giả Viện Cato đã kết luận rằng “bản chất của chính sách công tốt là giữ cho hai loại quy phạm càng tách biệt với nhau càng tốt”. Một đánh giá của tạp chí Reason đã đồng ý rằng “việc cố gắng trộn lẫn hai quy phạm hoặc áp dụng chúng vào các hoạt động không phù hợp sẽ tạo ra sự suy sụp về thể chế, xã hội và đạo đức”.

Những người bảo thủ ngày nay cần phải thoát khỏi mớ bòng bong này và xem chúng là những gã khổng lồ công nghệ nào: những giống lai quái dị cần phải được loại bỏ để đảm bảo chúng ta được hưởng các quyền tự do từng được cho là đương nhiên.

Tác giả: Lawrence Solomon là một nhà báo, tác giả và giám đốc điều hành của Viện Chính sách Người tiêu dùng có trụ sở tại Toronto, do Jane Jacobs thành lập. 

Bài viết thể hiện ý kiến cá nhân của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTD Việt Nam.

Mộc Trà

Theo The Epoch Times

Đăng theo NTDVN