16-03-2022 15:02
Vào hôm 13/3, Trung tâm Dự báo Thời tiết Không gian (SWPC) Hoa Kỳ đã phát hành một bản báo cáo cảnh báo rằng các cơn bão địa từ nhẹ dự kiến sẽ đổ bộ vào Trái đất trong tuần này do tác động có thể xảy ra từ các vụ phun trào vành nhật hoa (CME) vào ngày 10/3.
Một vụ phun trào Mặt trời lớn đang diễn ra vào ngày 29/10/2003, và có thể gây ra các cơn bão địa từ trên Trái đất. (Ảnh: Đài quan sát Mặt trời & Heliospheric / NASA qua Getty Images)
Các cơn bão địa từ xảy ra khi một luồng gió Mặt trời lớn va chạm vào từ trường của Trái đất.
SWPC, cơ quan thuộc Cục Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), cho biết các cơn bão địa từ “vừa” và “nhỏ” sẽ đổ bộ vào Trái đất từ ngày 14/3. Chúng được phân loại là G1 và G2 trên thang đo bão Mặt trời 5 cấp.
Vào hôm thứ Ba (14/3), Văn phòng Khí tượng của Vương quốc Anh cũng đưa ra một bản khuyến nghị nói rằng hoạt động năng lượng Mặt trời trong 24 giờ qua ở mức vừa phải.
Cơ quan cho biết: “Có một vụ phun trào vành nhật hoa yếu, chậm được quan sát thấy vào ngày 13/3 có thể gây ra một cơn gió đến Trái đất vào ngày 17/3, nhưng với độ tin cậy thấp".
Cơ quan của Vương quốc Anh cho biết thêm cơ hội tốt nhất để nhìn thấy Cực quang Borealis, hay Ánh sáng phương Bắc, là tại các vùng phía bắc của Scotland, trong khi cơ hội nhìn thấy cực quang sẽ giảm ở Vương quốc Anh. Cơ quan này cũng lưu ý rằng việc nhìn thấy cực quang "vẫn có khả năng xảy ra ở các vĩ độ cao" cho đến hết thứ Ba.
-
- Cực quang Borealis có thể được nhìn thấy trên Bắc Âu vào đêm thứ Ba do một cơn bão Mặt trời đổ bộ vào Trái đất. (Ảnh: RAIGO PAJULA / AFP / Getty)
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, các thiết bị điện tử vệ tinh có thể bị hỏng trong các cơn bão địa từ do “sự tích điện và phóng điện tĩnh điện”. Các phi hành gia và phi công bay ở độ cao lớn cũng có thể bị phơi nhiễm do sự "gia tăng mức độ bức xạ".
Cơ quan cho biết: “Bởi vì tầng điện ly bị đốt nóng và biến dạng trong các cơn bão, liên lạc vô tuyến tầm xa dựa vào phản xạ tầng điện ly có thể khó hoặc không thể thực hiện được, và sự liên lạc của hệ thống định vị toàn cầu (GPS) có thể bị suy giảm”.
Vào tháng 9 năm ngoái, Phó giáo sư Sangeetha Abdu Jyothi của Đại học California Irvine đã cảnh báo rằng một “siêu bão” Mặt trời hướng vào Trái đất có thể gây ra “ngày tận thế Internet” trên toàn cầu có thể kéo dài trong vài tháng.
Theo nghiên cứu của Jyothi, lưới điện, đường ống dẫn dầu và khí đốt và cáp mạng là những nơi dễ bị tổn thương nhất trước tác động của dòng điện cảm ứng địa từ, trong khi cáp ngầm, kéo dài hàng trăm hoặc hàng nghìn km, thậm chí còn dễ bị tổn thương hơn cáp đất, do độ dài lớn hơn của chúng.
Báo cáo của Jyothi cũng lưu ý: “Mỹ là một trong những địa điểm dễ bị tổn thương nhất với nguy cơ cao bị ngắt kết nối khỏi châu Âu trong các sự kiện Mặt trời cực đoan. Báo cáo lưu ý rằng các kết nối nội lục địa ở châu Âu có nguy cơ thấp hơn do sự hiện diện của một số lượng lớn các tuyến cáp đất liền và cáp ngầm ngắn hơn kết nối lục địa”.
Bão địa từ là gì?
Bão từ hay còn gọi là bão địa từ trên Trái đất, là những thời kỳ mà kim la bàn dao động mạnh. Nguyên nhân gây ra bão từ là do dòng hạt mang điện phóng ra từ các vụ bùng nổ trên Mặt trời (gió Mặt trời); đã tác dụng lên các đường cảm ứng từ của Trái đất. Trên một số hành tinh khác trong hệ Mặt trời, nhất là các hành tinh có từ quyển: Sao Thổ, Sao Thuỷ, Sao Hải Vương, Sao Mộc, Sao Thiên Vương cũng xảy ra hiện tượng tương tự.
Một số thông tin về bão địa từ trên Trái đất
Có thể tóm tắt về quá trình hình thành “bão địa từ” trên Trái đất như sau:
- Các dòng hạt mang điện phóng ra từ Mặt trời sinh ra một từ trường, có độ lớn vào khoảng 6.10−9 tesla.
- Từ trường này ép lên từ trường Trái đất làm cho từ trường nơi bị ép tăng lên.
- Khi từ trường Trái đất tăng lên, từ thông sẽ biến thiên và sinh ra một dòng điện cảm ứng chống lại sự tăng từ trường của Trái đất (theo định luật Lenz).
- Dòng điện cảm ứng này có thể đạt cường độ hàng triệu ampe chuyển động vòng quanh Trái đất và gây ra một từ trường rất lớn tác dụng lên từ trường Trái đất.
- Hiện tượng này tiếp diễn làm cho từ trường Trái đất liên tục biến thiên và kim la bàn dao động mạnh.
Nếu hướng của từ trường trong tầng điện ly hướng về phía Bắc, nó giống như hướng của từ trường Trái đất, bão địa từ sẽ lướt qua hành tinh của chúng ta. Ngược lại, nếu từ trường hướng về phía Nam, ngược với hướng từ trường bảo vệ của Trái đất, các cơn bão địa từ mạnh sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới Trái đất.
Mặc dù khí quyển Trái đất chặn được các dòng hạt năng lượng cao đến từ Mặt trời này (gồm electron và proton), song các hạt đó làm xáo trộn từ trường của hành tinh. Cụ thể là quyển từ, có thể gây ra rối loạn trong liên lạc vô tuyến hay thậm chí gây mất điện.
Các vụ phun trào khí và nhiễm điện từ Mặt trời được xếp theo 3 cấp: C là yếu, M là trung bình, X là mạnh. Tùy theo cấp cao hay thấp mà ảnh hưởng của nó lên từ trường Trái đất gây ra bão từ nhiều hay ít. Bão từ được xếp theo cấp từ G1 đến G5, G5 là cấp mạnh nhất. Theo nhiều nghiên cứu thì hiện nay các cơn bão từ xuất hiện nhiều hơn và mạnh hơn, điều này cho thấy rằng Mặt trời đang ở vào thời kỳ hoạt động rất mạnh.
Hậu quả của bão địa từ
Khoa học đã chứng minh rằng các tế bào động vật có dư điện tích âm bên trong màng tế bào và có dư điện tích dương ở bên ngoài màng. Điện áp giữa 2 mặt của màng tế báo là 90 mV. Khi tế bào bị kích thích hoạt động, có sự dịch chuyển của các điện tích qua màng tế bào; sẽ tạo ra một xung điện thế hoạt động. Các xung điện thế này đặc biệt mạnh ở cơ tim. Vì thế, khi bão từ xuất hiện, nó sẽ tác động đến các tế bào trong tim và não nên ảnh hưởng đến người huyết áp cao; bệnh nhân tim mạch và thần kinh, gây mất ngủ, đau đầu, nhức xương.
Ngoài ra, như đã nói ở phần trên bão địa từ có thể làm hỏng các thiết bị vệ tinh, suy giảm khả năng kết nối của hệ thống định vị GPS toàn cầu, ngắt kết nối Internet toàn cầu,…
Văn Thiện
Theo NTDVN
